Czym jest grafomotoryka? Jak ją wspierać u dzieci?

25 października 2023 r.

Sprawność manualna nie jest dana dziecku wraz z jego urodzeniem. Trzeba ją nabyć, a w zasadzie wykształcić zarówno poprzez swobodny ruch, jak i działania sterowane. Na grafomotorykę wpływa rozwój całego ciała dziecka. Bardzo dużą rolę odgrywa motoryka duża u dziecka, czyli ogólna sprawność dziecka. Dlatego tak ważne jest wspieranie aktywności fizycznej, już od najmłodszych lat. Motoryka mała także stanowi kluczową rolę. Związana jest bezpośrednio z operowaniem dłonią i umiejętnością wykonywania precyzyjnych ruchów nadgarstkiem czy palcami. Grafomotoryka zintegrowana jest z szeregiem innych umiejętności, powinna już być ćwiczona na długo przed momentem rozpoczęcia nauki pisania, która w rzeczywistości rozpoczyna się jeszcze przed poznaniem pierwszych liter. Precyzji swoich ruchów uczymy się już w wieku przedszkolnym wykonując szereg ćwiczeń wspierających motorykę dużą: bieganie, skakanie, wspinanie się, czołganie, pełzanie, jazda na rowerze, aktywności sportowe na placu zabaw, gra w piłkę itp. Dzięki formie zabawowej nasze dzieci chętnie podejmują się ćwiczeń małej motoryki, a co za tym idzie nabierają zwinności, zręczności, szybkości i precyzji. Aby dobrze wykształcić
u dziecka sprawność manualną pomocne są różnego rodzaju zadania, które może wykonywać wraz z rodzicami podczas codziennych czynności, np.: prawidłowe trzymanie sztućców i nauka jedzenia, odkręcanie butelek, pomoc w kuchni – wałkowanie ciasta i wycinanie ciasteczek, zapinanie guzików, nawlekanie koralików, zabawa masami plastycznymi, piaskiem, zabawa puzzlami, klockami itp.

Czym jest zatem grafomotoryka?

To najprościej rzecz ujmując umiejętność pisania i rysowania. Ale żeby dziecko w przyszłości ładnie pisało i rysowało musi opanować koordynację wzrokowo-ruchową, nauczyć się ruchów sekwencyjnych, precyzyjnych, jak również naśladownictwa. Wymaga to od dziecka uprzedniej, ogromnej ilości ćwiczeń motorycznych, zarówno dużych i małych. Jest więc to pewien proces, który z założenia trwa długo, od maleńkości.

Zabawy przed nauką pisania, które pomogą dziecku w nauce pisania
i ułatwią ten proces.

Zabawy paluszkowe (wszelkie wyliczanki typu „Sroczka”, „Idzie rak nieborak itp.)
Przesypywanie, przelewnie np.(piasku, mąki, grochu, fasoli, kaszy, wody, kisielu itp.)
Rysowanie i malowanie (farbami, kredkami, stemplami, kredą, węglem itd.)
Wydzieranie, wyklejanie, nauka operowania nożyczkami (np. wydzieranie kolorowego papieru i następnie wyklejanie/ tworzenie w ten sposób ciekawej pracy plastycznej, robienie kulek z krepiny czy bibuły, wycinanie nożyczkami obrazków, figur itp.)
Zawiązywanie, nawlekanie, zapinanie (np. nauka wiązania sznurowadeł, zapinania guzików w swetrze, nawlekanie makaronu na nitkę, nawlekanie koralików itp.).
Gra na instrumentach muzycznych
Zabawy w kuchni (np. robienie ciasteczek z rodzicami począwszy od zrobienia ciasta, poprzez wałkowanie i wykrawanie wzorów foremkami).
Zabawy z chustą (np. taniec z szalem, kreślenie kształtów w powietrzu kawałkiem materiału, itp.).

Aby wspierać grafomotorykę u dziecka, warto znaleźć czas na wspólne zabawy ruchowe na świeżym powietrzu, wszelkie ćwiczenia fizyczne i sportowe jak np. pływanie, jazda na rowerze, także oddechowe rozluźniające klatkę piersiową, ramiona i przeponę (motoryka duża), oraz zabawy usprawniające małą motorykę np. wspólny czas spędzony w kuchni na przygotowywaniu posiłku, robienie na szydełku/drutach, zabawa masami plastycznymi itp.

Motorykę należy usprawniać nieustannie. Duża motoryka, to tak zwany duży ruch, wpływa on pozytywnie na rozwój koordynacji ruchowej oraz uczy prawidłowej postawy ciała. Dziecko staje się śmielsze, pewniejsze siebie i bardziej samodzielne. Jeśli więc rozwój motoryki przebiega bez zakłóceń, jest doskonałą podstawą do nauki pisania i czytania, koncentracji, orientacji przestrzennej, koordynacji wzrokowo-ruchowej. Glina, ciastolina, masa solna, piasek kinetyczny, slime, a nawet ciasto na pierogi przyjdzie nam z pomocą w usprawnianiu małej motoryki. Wszelkie zabawy zręcznościowe doskonalą ruchy precyzje rąk.

Poprawność grafomotoryczna

Podczas nauki pisania, czynności związanych z poprawnością grafomotoryczną, szczególną uwagę należy zwrócić na:

Siłę nacisku na kartkę narzędzia pisarskiego (napięcie dłoni może być wzmożone, wówczas nacisk na kartkę jest tak duży, że pismo przebija na drugą stronę papieru, albo może nawet zrobić się dziura w kartce; napięcie może być też osłabione, wówczas litery mogą być słabo widoczne lub nieczytelne).
Prawidłowy sposób trzymania narzędzia pisarskiego, bez względu, czy dziecko jest praworęczne czy leworęczne (tu pomocne będą trójkątne kredki, ołówki, albo specjalne nakładki na ołówek/długopis).
Zachowanie kierunku pisma (od lewej strony kartki do prawej).
Liniatura (warto pilnować, aby dziecko mieściło się w liniaturze).

Wykonując z naszym dzieckiem ćwiczenia grafomotoryczne warto zwrócić uwagę na jego pozycję podczas pisania, czy aby na pewno nie za mocno jest pochylony nad zeszytem, czy nie siedzi „krzywo” obciążając przy tym swój kręgosłup. Wtedy warto zadbać o odpowiednią pozycję przy biurku. Jeżeli coś nas jednak niepokoi lepiej profilaktyczne wybrać się, np. do okulisty, ortopedy dziecięcego, psychologa lub terapeuty integracji sensorycznej. Można pójść z dzieckiem do poradni psychologiczno-pedagogicznej, tam specjaliści wytłumaczą, pokierują, pomogą, wykluczą diagnozę dysgrafii, zlecą wykonanie dodatkowych badań, dziecko może zostać objęte terapią ręki lub terapią pedagogiczną.

Opracowała:

Ilona Śleżewska