SPOTKANIE AUTORSKIE Z HANNĄ DZIARSKĄ

Córka uczestniczki Powstania Warszawskiego. Dziennikarka, wolontariuszka Muzeum Powstania Warszawskiego, w którym przeprowadziła kilkadziesiąt wywiadów z powstańcami dla Archiwum Historii Mówionej. Współpracuje z muzealnym projektem „Korzenie pamięci”, w którym o powstańcach opowiadają ich potomkowie.

Przedmowa do „Listów z kanałów”

„To niezwykła książka – bo z jednej strony opowiadająca historię,
która nie raz była już opowiadana, z drugiej – udowadniająca, że
nasza pamięć o Powstaniu Warszawskim wciąż ma plamy i miejsca nie
dość wypełnione. Dziś, gdy na wieczną wartę odchodzą już ostatni
uczestnicy tego heroicznego zrywu, wówczas nastolatki, pamięci o
Powstaniu grozi los muzealnego eksponatu, szacownego i szanowanego, ale
nie wypełnionego żywą treścią. Tę treść aktywizuje i aktualizuje
książka Hanny Dziarskiej. Tytułowe „listy z kanałów”, które, jak
pisze, trafiły do niej po latach przypadkiem, okazały się dla niej
okazją do integracji różnych wątków rodzinnej pamięci o Powstaniu,
która towarzyszyła jej od wczesnego dzieciństwa. Czytelnik tej
książki może stwierdzić, że zebrane tu listy – przenoszone
kanałami, przechowywane później w różnych archiwach rodzinnych –
dotarły do właściwej adresatki. Autorka nie tylko uporządkowała
zawarte w nich dramatyczne losy powstańców, ich rodzin i przyjaciół,
ale wprowadziła wyłaniającą się z tych zapisów wielowątkową
opowieść w szeroki kontekst historii powstańczej Warszawy oraz
dalszych losów miasta i jego mieszkańców. Książka łączy więc
perspektywę wielkiej i małej historii, losy poszczególnych jednostek
wplatając w dzieje zbiorowości. Obie te perspektywy spotykają się w
opowieści o przedwojennych i wojennych losach „rodziny „Społem”,
środowiska pracowników Związku Spółdzielni Spożywców
Rzeczypospolitej Polskiej, instytucji, która odegrała bardzo ważną
rolę w życiu społecznym Drugiej Rzeczypospolitej. W czasie okupacji i
Powstania Warszawskiego, jak pokazuje autorka, była szkołą walki i
patriotyzmu, wspierając rodziny represjonowanych, dbając o tworzenie
nowych, bezpiecznych miejsc pracy, organizując pomoc dla Żydów i dla
dzieci Zamojszczyzny. W środowisku „rodziny „Społem” wyrastali
najważniejsi bohaterowie tej książki – młodzi wyruszający do
Powstania.

Wraz z nimi, za sprawą autorki, przeżywamy ich kolejne doświadczenia:
zachłyśnięcie się wolnością, entuzjazm, determinację,
niepewność, w końcu rozpacz i gorycz klęski. Najbardziej
przejmujące są te fragmenty listów, z których wyłania się obraz
desperackiego trwania przy sprawie już przegranej, zapis wierności
wobec podjętego zobowiązania – mimo świadomości, że położenie
jest beznadziejne. Podobne doświadczenie zapisała Anna Świrszczyńska
w wierszu „Żyje godzinę dłużej” z tomu „Budowałam barykadę”:

Dziecko ma dwa miesiące.
Doktor mówi:
umrze bez mleka.

Matka idzie cały dzień piwnicami
na drugi koniec miasta.
Na Czerniakowie
piekarz ma krowę.
Czołga się na brzuchu
wśród gruzów, błota, trupów.

Przynosi trzy łyżki mleka.
Dziecko żyje
godzinę dłużej.

Nie marząc już o zwycięstwie, młodzi powstańcy toczą na ulicach
warszawskich dzielnic: Starówki, Czerniakowa, Mokotowa, Śródmieścia,
heroiczną walkę o godność. Książka przejmująco pokazuje
codzienność tej walki na różnych jej etapach. Codzienność tę w
symbolicznym skrócie ukazuje np. zrekonstruowana przez autorkę
zawartość powstańczej torby jej matki: fiński nóż, zegarek,
niemiecki opatrunek osobisty, puderniczka, lusterko, pudełeczko
wazeliny… Ten splot codzienności z niepowszednimi losami młodych
bohaterów sprawia, że czytelnik nie spogląda na odległą już
historię przez szybę. Ta książka budzi silne emocje – swoich
emocji nie kryje też autorka, dziennikarka z zawodu, która
przeprowadza dociekliwe historyczne śledztwo, a jednocześnie przeżywa
dramatyczne wydarzenia z rodzinnej historii. Wydarzenia, które, jak
wiadomo, często przez samych uczestników były później przemilczane
czy zacierane. Nie tylko dlatego, że w latach 40., 50. czy nawet 60. XX
wieku wracanie do pamięci Powstania Warszawskiego było po prostu
niebezpieczne z powodów politycznych. Także z powodu traumy, którą
przeżyli i której nie chcieli przekazywać swoim dzieciom. Autorka
książki, rekonstruując wydarzenia z życia swojej matki, przeprowadza
z nią rozmowy, które się nie odbyły. Nie tylko spełnia obowiązek
pamięci, ale także tworzy własną przestrzeń dla refleksji o wojnie,
która przecież od niedawna stała się także doświadczeniem naszej
współczesności”.

prof. Ewa Paczoska
Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego

Spotkanie poprowadzi Janusz Sobieraj.

Zapraszamy 15 kwietnia (poniedziałek), godz. 18:00

Biblioteka Główna (II p. Mediateki)

w Grodzisku Mazowieckim przy ul. 3 Maja 57.

Wstęp na wydarzenie jest darmowy!