Powrót uczniów do szkół po wielomiesięcznej nauce zdalnej

“Ludzki umysł jest bardziej nastawiony na wychwytywanie negatywów niż pozytywów – cecha ta była potrzebna naszym przodkom, by miłe obrazy i aktywności nie przeszkodziły w dostrzeżeniu niebezpieczeństwa. Niestety, współcześnie umiejętność ta powoduje, że chętniej ganimy niż chwalimy.”

Kołakowski, Pisula 2013

Powrót uczniów do szkół po wielomiesięcznej nauce zdalnej

Dla wielu uczniów powrót do szkolnych ławek wzbudził nie tylko radość, ale także ogrom obaw i przyczynił się do zwiększonego stresu. Eksperci alarmują, iż lęków jest bardzo dużo i dotyczą one różnych sfer, jednak w głównej mierze: psychicznej, emocjonalnej, społecznej. Uczniowie bardzo boją się chaosu, jaki może zafundować im szkoła. Jedne z obaw dotyczą konieczności nadrabiania zaległości, jakie powstały w trakcie nauki zdalnej. Martwią się też o oceny, egzaminy oraz o sposób traktowania ich przez nauczycieli. Zmartwień także dostarcza im niepokój związany z kontaktami rówieśniczymi. Po długiej nieobecności ucznia w szkole, czeka go ponowne zaadaptowanie się do nowych warunków, ponowne wejście w szkolny rytm, co na ten moment stanowi wyjątkowo trudne zadanie, z którym samo dziecko może sobie nie poradzić. Dlatego tak ważna jest pomoc i wsparcie ze strony pedagogów, specjalistów szkolnych, ale także rodziców.

W celu osiągnięcia sukcesu podczas przystosowywania się ucznia do nowej, szkolnej sytuacji, należy z całą pewnością zadbać o jego pozytywne nastawienie do szkoły. Do tego powinni przyczynić się wszyscy dorośli, którzy przebywają w otoczeniu dziecka. Wspólnymi siłami możemy zadbać o to, aby dzieci nabrały ochoty do mierzenia się z nowo powstałymi wyzwaniami, jednocześnie aby na nowo mogli zbudować pozytywny obraz szkoły. Warto więc nie tylko uzbroić się w cierpliwość ale także dodawać otuchy, motywacji i potrzebnego wsparcia oraz poczucia bezpieczeństwa. Wykażmy się dużym zrozumieniem obaw młodego człowieka. Pamiętajmy, że nasza postawa może pomóc dziecku zniwelować niektóre obawy albo uczynić je łagodniejszymi.

Punktem wyjścia jest otwartość na szczerą rozmowę. Warto więc otworzyć się na wspólne spotkania/rozmowy rodzica z nauczycielem i na odwrót. Obie strony, w atmosferze wzajemnego zrozumienia oraz troski o dziecko, ale przede wszystkim poczucia wspólnego celu, jakim jest dobro dziecka, powinni dążyć do konstruktywnych dyskusji i wymiany poglądów, które mogą zaowocować pozytywną zmianą, a co za tym idzie posłużyć poprawie komfortu dziecka na nowo przystosowującego się do szkolnej rzeczywistości. Wymiana doświadczeń obu stron, przekazanie cennych uwag, wzajemna, życzliwa współpraca, porozumienie, uważna obserwacja dziecka i wymiana spostrzeżeń, to droga umożliwiająca redukcję stresu dziecka po powrocie do szkoły.

Dla każdego ucznia powrót do szkoły może okazać się trudnym doświadczeniem, ale dla ucznia ze SPE, taki powrót może być jeszcze bardziej skomplikowany. Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu mają duże trudności z identyfikowaniem swojego stanu emocjonalnego i komunikowaniem potrzeb otoczeniu. Lęki wewnętrzne i napięcie mogą manifestować się poprzez angażowanie się dziecka w zachowania stricte niepożądane, o różnym charakterze i nasileniu: agresywne, autoagresywne, destrukcyjne lub stymulacyjne. Musimy więc bardzo na to zwracać uwagę, aby zareagować w porę, gdy zauważymy coś, co nas niepokoi, co jest nieprawidłowe w zachowaniu dziecka. Nie ma magicznej pigułki, która rozwiąże wszystkie problemy za nas i która sprawi, że przynajmniej to, co było wypracowane dotychczas wróci w trybie ekspresowym na właściwe tory. To jest niestety w wielu przypadkach praca na nowo, nowe starania i obieranie nowych kierunków działań. Dlatego tak niezwykle ważna jest nasza cierpliwość i morze empatii.

Drogi Rodzicu, poniżej kilka drobnych wskazówek:

Rozmowa z dzieckiem o emocjach, potrzebach, lękach i oczekiwaniach jest niezwykle ważna. Wykaż się dużym zrozumieniem jego obaw i lęków. Jednak do rozmowy nie zmuszaj. Jeśli dziecko się z Tobą dzieli swoimi przeżyciami, wówczas słuchaj uważnie i okazuj zrozumienie, nawet jeśli problemy dziecka wydają Ci się błahe. Akceptuj trudne myśli i emocje, zapewnij o wsparciu i upewnij się, że Twoje dziecko w razie potrzeby wie, do kogo może się zwrócić ze swoim problemem.
Uważnie obserwuj swoje dziecko. Nie skupiaj się tylko na jego osiągnięciach szkolnych lub ich braku. Nie obwiniaj dziecka za to, że nie radzi sobie z emocjami, powrotem do szkolnej rutyny. Zrób listę pozytywnych rzeczy, przypomnij, co dziecko lubiło w szkole, albo co przyjemnego może go tam spotkać. Doceniaj najmniejsze nawet kroki i postępy, chwal za pokonywanie trudności.
Motywuj do działań.
Jeśli u dziecka pojawia się np. złość, czy agresja, to pamiętaj, że nie wolno dziecka karać, a należy zastanowić się, czego potrzebuje, co wywołuje w nim frustracje, o czym tak naprawdę nam komunikuje, a czego nie umie wyrazić.
Nie wyśmiewaj lęków dziecka, nie zawstydzaj, nie komentuj, jeśli nie umiesz pomóc sam i nie wiesz jak to zrobić, skorzystaj z pomocy specjalistów.
Jeśli widzisz niepokojące sygnały u swojego dziecka np. brak radości z czegokolwiek, niski nastrój, utrata pasji i zainteresowań, drażliwość, mocne wahania nastroju, problemy ze snem, apetytem etc. nie zwlekaj z wizytą u specjalisty.
Pomóż dziecku po ciężkim dniu w szkole. Zaproponuj wspólny spacer, zabawę, aktywność fizyczną. Ważne jest, aby dziecko mogło rozładować napięcie, dlatego zaplanuj wspólny czas.

Drogi Nauczycielu, poniżej kilka drobnych wskazówek:

Pamiętaj, że każda osoba inaczej reaguje na sytuacje kryzysowe. Dlatego nie porównuj uczniów i ich emocji. Dla niektórych powrót do szkoły mógł być radością i wywołać zadowolenie, dla innych to było „wyrwanie” ze strefy komfortu i pojawienie się stanów lękowych.
Daj uczniowi czas na readaptację. Nie bagatelizuj jego trudności. Nie używaj sformułowań „nic się nie dzieje”, „nie masz powodów do zmartwień”, „udajesz”, itp. Lepiej wykaż się dużą empatią i zrozumieniem, wczuj się w sytuację danego ucznia, nazwij, to co obserwujesz i wspieraj mówiąc np. „widzę, jak Ci ciężko”, „rozumiem Twój zły nastrój”, „wiem, że powrót do szkoły po tak długiej przerwie nie jest łatwy” itd.
Zacznij od reintegracji swojej grupy/klasy. Pamiętaj, że sam fakt powrotu nie oznacza, że ma być jak dotąd, tak samo i bez zmian. Podczas pandemii mogła zmienić się struktura społeczna Twojej klasy. Zrób z uczniami listę pozytywnych rzeczy, które można rozwijać. Podkreślaj wspólnotę. Włączaj uczniów do wspólnych działań.
Nowe treści merytoryczne wprowadzaj powoli. Nie rozliczaj z tego, co było podczas nauki zdalnej. Stwórz poczucie nowej i czystej karty ucznia. Uwzględnij nowe formy przekazywania wiedzy np. w postaci quizów. Wprowadzaj zabawy dydaktyczne, techniki relaksacji.
Nie rezygnuj z wymagań, jednak rób to elastycznie. Jeśli sytuacja tego wymaga w danym momencie, zrezygnuj chwilowo z „odpytania” ucznia, lub zmień formę sprawdzenia wiedzy.
Nie przypominaj ciągle o niedociągnięciach, porażkach, brakach. To jedynie może wzmóc stres i pogorszyć sytuację. Chwal za drobne, pozytywne zmiany. Przypominaj uczniom o ich pozytywnych stronach, zasobach czyli osiągnięciach, talentach, umiejętnościach itd. Wykaż się cierpliwością i dostępnością. Daj przestrzeń na rozmowę, pytania ale także niewiedzę i zagubienie.

Bibliografia:

Huebner,D. (2019).Co robić, gdy się martwisz? Olsztyn :Wydawnictwo Anna Levyz.
Huebner,D. (2018).Co robić, gdy się złościsz? Techniki zarządzania złością. Olsztyn: Wydawnictwo Levyz.
Kołakowski,A., Pisula,A.(2013). Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna.Sopot: GWP.
Molicka,M.(2002). Bajkoterapia: o lękach dzieci i nowej metodzie terapii. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
DrydenW., (2002). Ujarzmić lęk. Kielce.

Opracowała: Ilona Śleżewska