13.05.2024 r.
Szkodliwa „energia” czyli dlaczego napoje energetyczne nie są dla dzieci i młodzieży
Drodzy Rodzice!
Po raz kolejny przychodzi nam się zmierzyć, z nowym zagrożeniem jakie czyha na zdrowie naszych dzieci. Producenci napojów energetyzujących prześcigają się w pomysłach, reklamach, hasłach, jak swój towar dobrze sprzedać nie dbając o dobro naszych pociech. Proponuje im się śmieciową energię, która szkodzi młodemu układowi nerwowemu i sercu. Naukowcy alarmują, że wysokie spożycie kofeiny może doprowadzić do uszkodzenia rozwijającej się wątroby, która nie potrafi jeszcze skutecznie rozłożyć tej substancji, ani szybko oczyścić z niej organizmu. Dlatego warto zapoznać się z problemem nie tylko śmieciowego jedzenia, ale również śmieciowej energii pochodzącej z psychodrinków.
Napoje energetyzujące są produktami przeznaczonymi dla osób dorosłych i nie powinny być spożywane przez dzieci i młodzież, ponieważ zawierają składniki, które przyjmowane w dużych ilościach, zwłaszcza przez osoby o małej masie ciała (jak dzieci), mogą doprowadzić do przekroczenia dawek, przy których obserwuje się efekty toksyczne. Napoje te zostały stworzone, aby stymulować mózg osób poddanych dużemu wysiłkowi fizycznemui wielkim napięciom stresującym. Nigdy nie powinny być spożywane jako napoje chłodzące oraz jako obojętne dla zdrowia.
Napoje energetyczne: to inaczej psychodrinki, energy drinki, napoje energetyzujące.
Są to bardzo popularne w Polsce produkty spożywcze o charakterystycznym składzie i smaku zbliżonym do oranżady, które powstały z myślą o osobach dorosłych. Ich działanie polega na szybkiej, ale krótkotrwałej likwidacji zmęczenia i wzmocnieniu koncentracji. Zawierają substancje szkodliwe dla dzieci i kobiet w ciąży: duże ilości kofeiny, tauryny, niacyny, cukru, różnorodne substancje chemiczne z barwnikami na czele. Sprzedawane są w puszkach, małych butelkach, dużych butelkach (co sugeruje, że można tych napojów bezpiecznie wypić więcej), i niewielkich, skoncentrowanych „shotach”. Szturmem podbiły polski rynek, kusząc kolorowymi opakowaniami, chwytliwymi hasłami reklamowymi w stylu „doda Ci skrzydeł”, „padłeś- powstań”itp.
Od 1 stycznia 2024 roku napoje energetyczne mogą kupić wyłącznie osoby pełnoletnie. Zakaz sprzedaży energetyków nieletnim obejmuje wszystkie produkty, w których zawartość tauryny lub kofeiny przekracza 150 mg na litr. Jednak producenci znaleźli sposoby i zakazy, aby obejść prawo. Przepisy mówią, że dzieciom nie można sprzedawać napojów zawierających więcej niż 15 mg/100 ml kofeiny lub tauryny. Energetyki dostępne na rynku swoją kampanię marketingową opierały na podkreślaniu wysokiej zawartości tych substancji – miały ok. 30 mg kofeiny w 100 ml. W sklepach pojawiły się już „inne” wersje popularnych napojów. Na sklepowych półkach pojawiły się tak zwane odchudzone energetyki, które mogą kupować już najmłodsi. Z zewnątrz wyglądają identycznie, ale różnią się składem. Najczęściej zawierają 14 mg kofeiny na 100 ml, czyli dokładnie o 1 mg mniej niż przewiduje ustawa. Jednak w dalszym ciągu spożywanie ich jest szkodliwe, szczególnie w nadmiarze. Reklamowane są niestety jako źródło energii i wartościowych składników, co mija się z prawdą. Skład napojów energetycznych pozostawia wiele do życzenia.
Dlaczego młode osoby sięgają po energetyki?
1. Taka jest po prostu „moda” wśród młodzieży.
2. Chodzenie na skróty – bardzo często napoje te uznawane są jako magiczne eliksiry, które przedłużają zdolność koncentracji uwagi, polepszają pamięć, nauka dzięki nim staje się łatwa i przyjemna.
3. Poziom świadomości o szkodliwym działaniu tych napojów jest wciąż niewystarczający, by w sposób dojrzały i odpowiedzialny z nich korzystać. Kampanie reklamowe przecież nie informują o możliwych komplikacjach.
4. Często sami rodzice dają taki przykład swoim latoroślom, albo co gorsze sami je kupują swoim dzieciom. Nie mają też sami wiedzy na temat ich szkodliwości, dlatego nie widzą problemu w ich spożywaniu.
5. Czasami napoje te spożywane są zamiast kawy, a ich użytkownicy często sami oszukują się że jest to zdrowsza alternatywa (przecież jest tam też dużo zdrowych substancji np. żeń – szeń, witamina B12, co oczywiście ma „zamydlić oczy”).
Systematyczne spożywanie napojów energetycznych może powodować:
-
uszkodzenia błony śluzowej żołądka, co z kolei może prowadzić do wrzodów żołądka. Dwutlenek węgla w nich zawarty pobudza wydzielanie soku żołądkowego i zwiększa jego kwasowość, wpływając niszcząco na stan układu pokarmowego;
-
niekorzystnie wpływa na pracę mózgu i serca;
-
zbyt częste stosowanie napojów energetycznych w pierwszej kolejności uderza w układ sercowo-naczyniowy, a efektem tego mogą być częstoskurcze, spadki ciśnienia;
-
ponadto warto pamiętać, że wielość substancji chemicznych zawartych w napojach energetycznych w dużym stopniu obciąża wątrobę;
-
napoje energetyczne, przede wszystkim obniżają pH jamy ustnej i powodują rozpuszczanie szkliwa. Z czasem, staje się ono coraz mniej trwałe, przez co bakterie, bez większych przeszkód mogą wnikać w głąb miazgi zębowej, doprowadzając do powstania próchnicy. Duże ilości wypijanych energetyków, mogą ostatecznie spowodować utratę zębów;
-
przyjmowanie dużej dawki kalorii w postaci węglowodanów prostych może doprowadzić do otyłości i cukrzycy;
-
napoje energetyzujące poprzez dużą zawartość kofeiny i możliwość jej przedawkowania, mogą powodować: pobudliwość, bezsenność, zawroty głowy, bóle głowy, problemy żołądkowe. Według WHO nadmierne spożycie kofeiny może wiązać się także z zaburzeniami umysłowymi i zaburzeniami w zachowaniu.
-
kolejnym minusem spożywania napojów energetyzujących jest skrócenie czasu snu i pogorszenie jego jakości, co prowadzi do przemęczenia i osłabienia organizmu. Dotyczy to głównie dzieci w wieku szkolnym. U tych dzieci odnotowano spadek aktywności na zajęciach, co przełożyło się na negatywne wyniki w nauce oraz zaburzenia nastroju.
Jak rozmawiać z dzieckiem?
-
Wytłumaczmy, jak działają energetyki w czasie i dlaczego tak szybko uzależniają.
Oto, jak działają napoje energetyczne po spożyciu w danym czasie.
-
10 minut po spożyciu – wtedy zawartość energetyka dostaje się do krwiobiegu czlowieka;
-
około 45 minut po spożyciu – dostajemy energii, jesteśmy pobudzeni, skupieni, pełni energii i mocy. Mamy wrażenie, że możemy góry przenosić!
-
Godzina po spożyciu – poziom cukru i kofeiny w naszej krwi zaczyna spadać, czujemy nagły odpływ energii – i tak się będzie dziać przez najbliższe kilka godzin – mimo tego, że substancja wciąż będzie krążyła w naszym organizmie. Pojawia się zmęczenie, brak energii, rozdrażnienie. Co gorsze zwykle zmęczenie odczuwane godzinę po wypiciu energetyka jest większe niż to przed jego wypiciem;
-
12 godzin po spożyciu – nasz organizm pozbywa się kofeiny;
-
12-24 godziny po spożyciu – następują objawy odstawienia – boli nas głowa i zaczynamy czuć rozdrażnienie i stany lękowe.
-
Po mniej więcej 7-12 dniach picia codziennie chociaż 1 puszki energetyka, organizm przyzwyczaja się do substancji, więc po wypiciu puszki nie będzie odczuwał już takiego przypływu energii jak za trzecim czy czwartym razem. Dlatego właśnie młodzież pije go coraz więcej i więcej, na jednej puszce nie kończąc.
2.Ustalmy jasno panujące zasady.
Nasze dziecko musi wiedzieć, że nie może pić energetyków.
Nasze komunikaty powinny być jasne i konkretne: „Nie pij energetyków”, „nie kupię ci energetyka”, „nie godzę się na to, żebyś pił/a energetyki.
Należy też opowiedzieć o składzie, o tym, jak poszczególne składniki działają na nasz organizm, jaka jest różnica między osobą dorosłą, a osobą, która się cały czas się rozwija i rośnie. Poruszmy temat składu chemicznego poszczególnych substancji, ich pH oraz zastosowania w życiu codziennym. Uświadomienie właśnie w taki sposób młodzieży, a nie bezsensowne mówienie „nie bo nie” powoduje wykształcenie własnych opinii na dany temat – w tym wypadku napojów energetycznych.
-
Uświadommy, że pijąc energetyki wpada się w błędne koło zmęczenia.
Zbyt duża ilość energetyków może powodować problemy ze snem, w efekcie czego organizm nie regeneruje się wystarczająco. Człowiek od rana jest zmęczony, wiec ratuje się kolejną porcją energetyków. A w związku z tym, że im więcej ich pije, tym mniej „dodają skrzydeł”, trzeba ich pić coraz więcej, co oznacza, że spożywamy jeszcze większą porcję cukru, kofeiny i tauryny, a to powoduje jeszcze większe problemy ze snem, relaksem i poczuciem spokoju.
-
Przedstawmy zdrowe sposoby na energię.
Przekonaj dziecko, że istnieje dużo innych, naturalnych sposobów na dodanie sobie energii.
Aby czuć się dobrze należy:
-
porządnie się wyspać, zadbać o odpowiednią ilość snu,
-
dobrze się odżywiać – należy spożywać dużo warzyw i owoców, szczególnie pomogą m.in. buraki, imbir, orzechy, zielone warzywa, owoce, sok pomarańczowy, gorzka czekolada, gorzkie kakao, cynamon, goździki, chili, kardamon, itp.
-
ważne jest, by ograniczać czas przed monitorem komputera,
-
dbać o codzienną dawkę ruchu, choćby spacer na świeżym powietrzu,
Zrób ze swoim dzieckiem zdrowy domowy napój izotoniczny, koktajl, smoothie lub zdrowe batoniki energetyczne. Pokaż zdrowe alternatywy, które odżywią organizm dziecka, dostarczą wielu niezbędnych witamin.
Na koniec warto uświadomić dziecko, że tak szkodliwy środek jest tak popularny i łatwo dostępny, ponieważ jest to kwestia biznesu, marketingu, dobrej reklamy i zarabiania pieniędzy przez producentów i handlowców. Nie warto więc dokładać do tego biznesu swoich pieniędzy, w dodatku kosztem własnego zdrowia.
Pamiętajmy: zdrowie mamy tylko jedno. Tego samego uczmy nasze dziecko, aby szanowało swoje zdrowie, wiedziało, że warto dbać o swój organizm, już od najmłodszych lat.
Opracowała:
Ilona Śleżewska
Bibliografia
-
Wierzejska R., Jarosz M. (2011) Napoje energetyzujące a zdrowie – postęp wiedzy. Medycyna Wieku Rozwojowego.
-
Anyżewska A., Lewczuk J. (2019) Napoje energetyzujące – charakterystyka, rozpowszechnienie, konsekwencje zdrowotne, całość w: G. Bazylak, H. Różański (red.). Rośliny zielarskie, kosmetyki naturalne i żywność funkcjonalna. Krosno-Wrocław 2019, Wydawnictwo B5.
-
Stoś K., Rychlik E., Woźniak A., Ołtarzewski M., Wojda B., Przygoda B., Matczuk E., Pietraś E., Kłys W. (2021) Krajowe badanie sposobu żywienia i stanu odżywienia populacji polskiej. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
-
Waszkiewicz-Robak B. (2008) Napoje funkcjonalne – trendy oraz składniki o ukierunkowanym działaniu zdrowotnym. Agro Przemysł.
-
Stasiuk E., Przybyłowski P. (2014) Ocena zawartości i pobrania węglowodanów z napojów energetyzujących. Problemy Higieny i Epidemiologii.
-
Cichocki, M. (2012) Napoje energetyzujące – współczesne zagrożenie zdrowotne dzieci i młodzieży. Przegląd Lekarski.
-
Bajerska J., Woźniewicz M., Jeszka J., Wierzejska E. (2009) Częstość spożycia napojów energetyzujących, a aktywność fizyczna i występowania nadwagi i otyłości wśród młodzieży licealnej. Żywność Nauka Technologia Jakość.